ಈ ಸಂಶೋಧಕ ಪರಿಯೋಜನೆಗೆ ದೀರ್ಘವಾದ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ.  ಕಾಲಮಾನದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲ್ಲದೇ, ಮೆಕ್ಸಿಕಾ ದ ಅಗ್ರಮಾನ್ಯ ಕಲಾವಿದರು, ಇಟಲಿಯ ಹೆಸರಾಂತ ಮಹಿಳಾ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಾರರು ಹಾಗೂ ಬಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನಿ, ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ಮಾನವತಾವಾದಿ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳ ಸಮ್ಮಿಲನದ ಗಾಥೆ.  ಈ ಕಲಾಕೃತಿ ಸುಮಾರು 100 ವರ್ಷ ಪುರಾತನವಾದುದು.  ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಬೃಹದಾಕಾರವಾದ ಕ್ಯಾಮರಾಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಬೆಳ್ಳಿ ಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂವರ್ಧನೆಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ ಸುಲಭ ವಿಷಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.  ಬೆಳಕಿನ ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹಿಡಿದು, ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ಕತ್ತಲೆಯ ನಡುವಣ ಸಮತೋಲನ ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು, ನಿರ್ಜೀವ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಜೀವ ತುಂಬುವ ಕಲೆಯಾಗಿತ್ತು.

ಡಿಯಾಗೊ ರಿವೆರ, ಮೆಕ್ಸಿಕೋದ ಹೆಸರಾಂತ ಭಿತ್ತಿಚಿತ್ರಜ್ಞ, ಕಲಾಲೋಕದ ನಾಣ್ನುಡಿಯಾಗಿದ್ದರು.  1910 ರ ಬೃಹತ್‌ ಕ್ರಾಂತಿಯ ನಂತರ, ʼಮೆಕ್ಸಿಕೋʼ, ಕಲೆ, ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಕಂಡಿತು, ವಸಾಹತಿನಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿ, ನವ್ಯ, ಪಕ್ವ ಗಣತಂತ್ರವಾಗಿ ರೂಪಗೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು. ʼರಿವರʼ, ತಾವು ಕಂಡ ಮೆಕ್ಸಿಕೋವನ್ನು ವರ್ಣಗಳ ಮೂಲಕ ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದರು,   ಅಂದಿನ ದಿನಗಳ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯಸನಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾತನ ಬುಡಕಟ್ಟ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು, ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ ಹಾಗೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಬಣ್ಣಿಸುವ ವರ್ಣ ಚಿತ್ರ ರಚಿಸಿದ್ದರು.   ಪಾಂಡುರಂಗ ಖಂಖೋಜೆ, ಕಷ್ಟ ಕಾರ್ಪಣ್ಯ, ಹಸಿವು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಎದುರಿಸಿ, ಭಾರತ ಸ್ವತಂತ್ರದ ಅಭಿಲಾಶೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತು, ಮೆಕ್ಸಿಕೋದ ತನ್ನ ಹಳೆಯ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಮಿತ್ರರ ಸಹಾಯ ಕೋರಿ ಮೆಕ್ಸಿಕೋ ನಗರಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದರು.   ಇವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದ್ದರೆ ಮರಣ ಶಾಸನವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು.  ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಜ್ಯ ಸಂಘದಲ್ಲಿ ಗದ್ಧಾರ್‌ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣಾ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ಅನೇಕ ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ನರು ಮಿತ್ರರಾಗಿದ್ದರು. ಕಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಮೆಕ್ಸಿನ್ನರು ವಾಸವಿದ್ದರು.  ಈ ಸಮೂಹವು ಪಾಂಡುರಂಗ ಖಂಖೋಜೆಯವರನ್ನು ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಜಪಾನ್‌ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಗಡಿಪಾರಾಗಿದ್ದ, ಚೀನಾದ ಡಾ. ಸನ್‌ಯತ್‌ ಸೆನ್‌, ಅವರನ್ನು ಖಂಖೋಜೆ ಭೇಟಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಕೃಷಿ-ತಂತ್ರದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಖಂಖೋಜೆ, ತಮ್ಮ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದ ದಿನಚರಿಯಲ್ಲಿಯೂ, ಕೃಷಿಯ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.

ಖಂಖೋಜೆಯವರು ಮುಖಂಡರಾಗಿ ದುಂಡು ಸಭೆಯನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸುತ್ತಿರುವ, ವರ್ಣ ಚಿತ್ರವನ್ನು  ಡಿಯಾಗೊ ರಿವೆರ ಬಿಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.  ರೊಟ್ಟಿಯನ್ನು  ಖಡ್ಗದಿಂದ ತುಂಡರಿಸುತ್ತಿರುವ ಖಂಖೋಜೆಯವರನ್ನು ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತ ಸೈನಿಕ ಮತ್ತು ರೈತ ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಈ ಚಿತ್ರ ರಚಿತವಾಗಿದೆ.  ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೋ ಚಿಕ್ಕ ಮಗುವಂತೆ ತೋರುತ್ತಿದ್ದು, ಎಲ್ಲಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಜನ ಸುತ್ತಲೂ ಇದ್ದಾರೆ.

ಅಂದಿನ ಕಾಲ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು, ಇಡೀ ವಿಶ್ವಕ್ಕೆ ಆಹಾರ ಒದಗಿಸುವ ಮಾನವೀಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಖಂಖೋಜೆಯವರು ಮೂವತ್ತು ಕೃಷಿ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆದರು. ದುರಂತವೆಂದರೆ, ಖಂಖೋಜೆಯವರು ಆಶಿಸಿದಂತೆ ತಮ್ಮ ಜೀವಮಾನದಲ್ಲಿ , ಪುನಃ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂರಿರುಗಲು ಆಗಲಿಲ್ಲ.

ಖಂಖೋಜೆಯವರು, ಮೆಕ್ಸಿಕೋ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅನವಂಶಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ನಾರ್ಮನ್‌ ಬೋರ್ಲಾಗ್‌ ಮತ್ತು ಎಮ್.ಎಸ್.ಸ್ಡಾಮಿನಾಥನ್‌ ಅವರುಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಸಿರು ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಮೆಕ್ಸಿಕೋಯಿಂದ  ತೆರಳಿದಾಗ, ಈ ಪ್ರಭಾವಶೀಲ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಲಾಭ ಭಾರತಕ್ಕೆ ದೊರೆಯಿತು. ಖಂಖೋಜೆಯವರ ಕನಸು ನನಸಾಯಿತು.

ಬರಹಗಾರರು - ಸಾವಿತ್ರಿ ಸಾಹ್ನೇ